Ord i alvor om «kulturelt misbruk» av B-preparat

Ord i alvor om «kulturelt misbruk» av B-preparat AV EIVIND VESTBØ Tittelen er inspirert av ein allmennlege på Finnnøy og kronikk som forfattaren Al. tidligere Utposten redaktør fred Hauge skreiv i Aften. bladet 14. okt 1980 under overskrifta «Ord i alvor om medikamenthysterieta» . Ar.tikkelen bygde på eit radio.kåseri forfatta ren haldt i pro.gramposten «Tankar i tida». Hauge gjer seg her til tals.mann for eit standpunkt som dei Reste le gar kjenner frå den årelange debatten om bruken av B-preparat. Han skriv: «Sovetablettar -og sidan: Lette ataraxica -har eg for min del brukt uavlatande i over 30 år no. Eg var i si tid ein av dei så kalla prøveklutar her til lands, og eg skal aldri gløyma då den ytterst pinefulle spenninga slepte taket i meg etter dei første gongers tablettbruk. Og eg legg til: eg vil aldri ha tilbake dei pinefulle år på mini.mal svevn og med tilnærma konstant nervespenning. Eg vil ha det liv eg no har, aktivt, effektivt, med faset.tert kjenslefylde, resten av mine levedagar, i den grad medikament kan hjelpa meg med det, som dei hittil av gjort.a» Sitatet minner om ein av fire problemstillingar som har blitt B-preparata til del gjennom åra. Poenget hans er at det finns vanlege psykiske lidingar der kronisk bruk av B-preparat i kontrollerte doser er ei god og effektiv løysing med svært moderate biverknader. Dette er eit stand.punkt som mange allmennpraktikarar og nokre psykiata.rar deler. Dei to neste problemstillingane er og veik jente, men godt løynde mellom forfattaren sine lett harmdirrande spissformuleringar, nemleg at preparatene og blir brukt som rusmiddel og at ein del pasientar mister kontrollen og får eit forverrande tilvenningsproblem. «Eg veit at det eg seier no, vil bli til hjelp for mange av dei som høyrer på. Eg veit dette fordi eg alltid og utan unnatak har fått ein overveldande respons når eg ved skilde høve har skrive om dette emnet.a» Og Alfred Hauge fekk og respons frå Aeire av mine pasientar som han kjende godt personleg. Eg hadde vore i distriktet mitt i 6 år og såg som så mange legar på denne tida at bruken av B-prep i dette lille øyriket ikkje var eit medisinsk problem, men eit kulturelt. Eg spissformulerte meg og i ord og tale, lan.serte uttrykket 'det kulturelle misbruk', og lånte fyndord av andre som «husmorhasja» , «indre kosmetikk» og «avhalds.fol ket sin alkohola» for å reisa debatt. Ein debatt som eg mein te burde førast på kulturell meir enn på medisinsk mark. Dei blei til slutt avisskriverier og ei heil meiningsbrytinga. Eg har grunn til å tru at Alfred Hauge som er fødd og opp.vaksen i mitt distrikt og med sterke bånd til Aeire av pasien.tane mine, blei provosert. Han skreiv: 'Det er no på gong eir antimedikamenthysteri som det bør skapast motførestelli.gar mot'. De starta med at eg gjorde ei reseptundersøking i slutten av 1970 åra som synte at mine B-preparater dryssa spreidd ned over ei rekke eldre kvinner, dei færre igjenlevande men.nene og ei mindre gruppe kvinner mellom 40 og 60 åra. Alle ), andre grupper var «fråverandea» og praktisk tala ingen var daglege brukarar. Typiske merknader ved B-reseptforny.ingar var. «Ho mor er så gama!. Kan ho ikkje få bruka sine sovemedisiner i fred» . «Eg er ingen misbrukar, Vestbø, men eg blir så nervøs når det bles på fjorden.a» «Eg skal snart til tannlegen, og då er det godt å ha eit lite glas på hylla.a» «Du unner meg vel ein tur til byen og uten tabletten orkar eg ikk je reisa.a» «Det går ein møteserie på bedehuset nå. Uran medisinen kan eg berre ikkje ta del.a» Og alle sa og kunne dokumentera at dei hadde sine 50 tablettar i et halvt eller eir år. Den fjerde problemstillinga er og lett å få auge på, men Det grunn til å tru at Alfred Hauge mistolka responsen han ikkje så ofte omtala. Alfred Hauge kjem uforvarande fekk frå pasientane. Han trudde at det var dei sterkt lidande innom ho der han skriv: som ikkje fekk lindring, medan dei som gav respons eigent- UTPOSTEN NR .6 • 2002 KULTURELT MISBRUK AV B-PREPARAT m leg var dei friske som hadde behov for kjemisk trøyst for sine kvardagsproblem. Og sidan har denne kategorien føreskri.vingar vore mi største hodepine sjølv om mange kollegar vil sjå på dette som eit luksusproblem. Ikkje fordi biverknadane er så store, men fordi eg er ein pushar i eit sosialantropologisk land.skap. Sosialantropologane kan fortelja oss om korleis rusmid.del har utvikla seg frå rite til invasjon av kvardagen som smø.remiddel for sosial omgang, gratifikasjon og lette av dei tyngande kvardagar. Eg seier ikkje at bruken er gal. Eg greier berre ikkje å linna meg til rette i forsynarrolla. Eigentleg burde samfunnet ta konsekvensen av den rådande kulturen og selja småpak.ningar med B-preparat på Rimi i lag med kløestillande middel. Ølmonopolet er borte, kvifor ikkje ataraxicamo.nopolet. Kontroll må ein vel ha, men å gjera legar til po.lekspeditørar må vel vera ei syrleg form for medikalise.ring. Diskusjonen må sjølvsagt førast utanom faget. Det er akkurat som med sjukemeldingar. Utsegnet «eg trur eg går og sjukemelder meg» har sin parallell i «eg trur eg må få tak i noko å roa nervene på.a» Og så sit vi der då og bryt tilråingar i Fellskatalogen, omforente faglege retningsliner og velmeinande vegleing frå sentrale sty.resmakter. Det er legane som må syna ansvar blir det sagt. Sjøvsagt må dei det, men det kulturelle misbruk vil halda fram så lenge ikkje samfunnet set det på dagsorden. Men vil mange nok det? Kanskje treng eit Reirtalakjemisk lindring. Kanskje er den varsame og kontrollerte bruken av B-preparater «avholds.folkets alkohola» , som smører og lindrar i små og umerkande doser? Alfred Hauge har nok ei stor gruppe av våre pasientar med seg når han slutter artikkelen slik: «Men ein alvorleg sak er det å framstilla ein medi.kamentbrukar som ein fange innelåst i si Raske, slik vi fekk sjå det på TV. Heller vil eg seia at me.dikamentet er ein Aladdins lampe mang ein gong. Og ikkje for at vi skal få stiga inn i eit magisk Aladdintilvære, men for at vi skal få hjelp til å greia vår kvardag.» UTPOSTEN TR.6 • 2002