Matintoleranse tre år etter Giardia-infeksjon

I den fyrste delstudien fann vi at det var fleire som rapporterte matintoleranse i Giardia-gruppa (64 prosent) enn i kontrollgruppa (48 prosent), tre år etter utbrotet. Eit stort og variert utval av matsortar var rapportert til å kunne gi plager. Mjølkeprodukt var den matkategorien som var hyppigast nemnd i begge gruppene, og relativt sett hyppigare i Giardia-gruppa. Få studiar har undersøkt matintoleranse etter mage- tarminfeksjon, og ingen så lenge etter Giardia-infeksjon.

Framleis vondt i magen og utmatta ti år seinare

Delstudie nummer to vart utførd ti år etter utbrotet, i starten av 2015, og dei to same gruppene vart spurde om mellom anna symptom på IBS og kronisk utmatting. Heile 43 prosent av dei spurde i Giardia-gruppa hadde symptom på IBS, mot 14 prosent i kontrollgruppa (se grafen under). Det var altså ein samanheng mellom å ha gjennomgått Giardia-infeksjon i 2004, og å ha IBS som målt ved spørjeskjema ti år seinare. For kronisk utmatting (ikkje chronic fatigue syndrome/Myalgisk encefalopati) var tala 26 prosent i Giardia-gruppa og 11 prosent i kontrollgruppa, og også her var samanhengen signifikant.

Ein har tidlegare funne høg førekomst av IBS i Giardia-gruppa tre år etter utbrotet (47 prosent) (7). Den noko høgare førekomsten av IBS etter ti år, var ikkje signifikant høgare enn etter seks år. IBS som komplikasjon etter mage- tarminfeksjon er etterkvart velkjend, men ein så høg førekomst så mange som ti år seinare er uvanleg høgt (8). Noko av forklaringa kan ligge i feilkjelder i den lågare studiedeltaking med åra, der dei med mest plager kanskje også har størst tendens til å ynskje å svare på undersøkinga. Ein gjorde difor analysar i studien med tanke på denne feilkjelda. Sjølv i det ekstreme tenkte tilfellet der alle i Giardia-gruppa som ikkje hadde svara vart definert til ikkje å ha IBS i analysane, heldt samanhengen mellom gjennomgått Giardia-infeksjon og IBS seg. Ein konkluderer difor med at denne samanhengen er sterk.

Redusert livskvalitet har samanheng med utvikling av komplikasjonar

Den tredje delstudien i avhandlinga undersøkte samanhengen mellom gjennomgått Giardia-infeksjon i 2004 og livskvalitet ti år seinare. Giardia-gruppa hadde både fysisk og mental livskvalitet som var 2,8 poeng lågare enn kontrollgruppa, på ein skala frå 0–100. Dette var sokalla statistisk signifikant, men utanfor ei grense på 3,0 som ofte vert rekna som klinisk signifikant for denne skalaen. Ein fann vidare at begge grupper totalt sett hadde livskvalitet om lag sams med eit norsk gjennomsnitt.

Dersom ein delte Giardia- og kontrollgruppa vidare inn etter om dei hadde IBS, kronisk utmatting, ingen av tilstandane eller begge tilstandane fann ein at det å ha kronisk utmatting aleine, eller både IBS og kronisk utmatting, gav størst utslag i negativ retning på livskvaliteten. Mental livskvalitet hjå Giardia-eksponerte som hadde både IBS og kronisk utmatting, var på eit nivå samanliknbart med den hos pasientar med depresjon i ein annan studie (9), medan den fysiske livskvaliteten i desse gruppene var samanliknbar med den sett ved til dømes diabetes type 2 (10). Ein konkluderte med at reduksjonen i livskvalitet som hadde samanheng med Giardia-infeksjonen var forklart av samtidig utvikling av IBS og kronisk utmatting.

Pasientane treng ei forklaring på plagene

Studiane i avhandlinga har altså avdekka at ein epidemi med ein mikroorganisme som er relativt uvanleg på våre breiddegrader, kan gi langvarige og store konsekvensar for dei som vert sjuke. Både sjølvrapportert matintoleranse, irritabel tarmsyndrom og kronisk utmatting kan bli forstått som sokalla medisinsk uforklarte plager. Studiar har vist at slike pasientar har nytte av å få ei forklaring på plagene sine, også der denne forklaringa er ufullstendig (11).

Vegen vidare

Ein annan grunn til å avdekke moglege samanhengar mellom ulike eksponeringar og sjukdom, er høvet dette gjev til å finne angrepspunkt for å førebygge sjukdom. Ein har enno ikkje forstått den patofysiologiske samanhengen mellom akutt mage- tarminfeksjon og seinare IBS, men ei hypotese er at slike infeksjonar gjev forstyrringar i tarmfloraen som også er viktige ved IBS. Kunne ein i så tilfelle tenke seg at behandling som kunne rette opp att tarmfloraen raskare etter ein akutt mage- tarminfeksjon, også kunne førebygge langtidskomplikasjonar i tarmen? Dette er berre ei av fleire spanande hypotesar som kan testast ut ved seinare utbrot som vil kome.

I juni 2019 vart eit reservoar for drikkevatn i Askøy kommune forureina av bakterien Campylobacter jejuni. Det er ikkje så ofte ein vert ringd av kollegaer i akademia på ein sundag. I pinsen 2019 ringde min gode kollega, og hovudrettleiar under arbeidet med avhandlinga, professor Guri Rørtveit, meg for å høyre om eg ville vere med på eit nytt forskingsprosjekt. Vi samla gruppa som forska på Giardia i Bergen etter 2004, med fleire, og fekk raskt sett i gong ei spørjeundersøking blant askøyværingane. Ved å vere raske, sikra vi oss noko som mangla i Giardia-prosjektet: informasjon om helsetilstanden til studiedeltakarane frå før utbrotet. Dette vil vere svært nyttig for verdien av funna i dette prosjektet.

Takk

Mi forskarkarriere starta med ein relativt lite målretta e-post til det framifrå miljøet ved Institutt for global helse og samfunnsmedisin (IGS) ved Universitetet i Bergen i 2013. Vegen vidare gjekk via tilsetting i allmennmedisinsk forskningsenhet (AFE) Bergen, AFU-stipend, AMFF-stipend og seinare tilsetting i stipendiatstilling ved IGS. Disputas var i august 2019. Eg er svært takksam for å ha vore del av eit så godt miljø som det allmennmedisinske forskingsmiljøet i Bergen. Spesiell takk til hovud-rettleiar professor Guri Rørtveit ved IGS, og medrettleiar forskar II Knut-Arne Wensaas ved AFE. Eg tilrår heilhjarta alle allmennlegar eller samfunnsmedisinarar som har ei problemstilling dei tykkjer burde vore undersøkt nærare, om å ta sjansen på å prøve seg som forskar. Sjølv har eg no vore så heldig å få fortsette i AFE Bergen, NORCE Norwegian Research Centre, som forskar II. Der er eg involvert i fleire prosjekt, og leiar for eit prosjekt der vi skal søke Norges forskningsråd om pengar til ein idé om å utvikle eit vakkert mobilspel som skal hjelpe pasientar med å handtere plager ved irritabel tarmsyndrom. Ta gjerne kontakt om du tykkjer det høyres interessant ut å bidra på nokon som helst måte!